Μνημόνιο και
Πανελλαδικές Εξετάσεις
Νότης
Μαριάς
Καθηγητής
Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τμήμα
Οικονομικών Επιστημών,
Πανεπιστημίου
Κρήτης
Με αφορμή την ανακοίνωση των
αποτελεσμάτων των πανελλαδικών εξετάσεων επανέρχομαι σε σκέψεις και προτάσεις
που είχα εκφράσει δημόσια ως πανεπιστημιακός δάσκαλος ήδη από το 2008 και οι οποίες επικεντρώνονται
για άλλη μια φορά στην αναγκαιότητα της
ενίσχυσης του δημόσιου χαρακτήρα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, στην κατάργηση
των πανελλαδικών εξετάσεων και στην θεσμοθέτηση της ελεύθερης πρόσβασης στα ΑΕΙ
και ΤΕΙ ενόψει μάλιστα της βαθιάς οικονομικής κρίσης που
πλήττει τη χώρα.
Ταυτόχρονα, ο έντονος οικονομικός
ανταγωνισμός στον οποίο είναι εκτεθειμένη η πατρίδα μας λόγω της συνεχούς
εμβάθυνσης της παγκοσμιοποίησης έχει αναγάγει το σύγχρονο πανεπιστήμιο σε
καθοριστικό αναπτυξιακό εργαλείο για την ελληνική οικονομία γενικά και τις
ελληνικές περιφέρειες ειδικότερα.
Κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην
εποχή του Μνημονίου και της κηδεμονίας της χώρας από το ΔΝΤ και την ΕΕ, καθώς η
κυβέρνηση επιχειρεί να καταργήσει το δημόσιο πανεπιστήμιο και στη θέση του να
επιβάλει το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο.
Η αυξημένη ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαίδευση
Στην αυγή του 21ου αιώνα οι
σύγχρονες κοινωνίες δοκιμάζονται από μια συνεχή και αυξανόμενη ζήτηση για
πανεπιστημιακή εκπαίδευση, καθώς οι απαιτήσεις της οικονομίας της γνώσης
συνεχώς αυξάνονται.
Στη χώρα μας κάθε χρόνο χιλιάδες
υποψήφιοι διεκδικούν μία θέση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Από αυτούς ένας
συγκεκριμένος αριθμός εισάγεται στα ΑΕΙ και ΤΕΙ.
Φέτος από τους 104.988 υποψηφίους
μόνο 46.633 πέρασαν στα ΑΕΙ, όπως προκύπτει και από τον σχετικό Πίνακα 1 που
έδωσε στη δημοσιότητα το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων στις 29/8/2013.
|
Πίνακας 1
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ
|
ΣΥΝΟΛΑ
|
||
|
ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ
|
104.988
|
||
|
ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ
|
46.633
|
||
|
ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΕΣ ΣΕ ΣΤΡΑΤ/ΑΣΤΥΝ. ΣΧΟΛΕΣ
|
2.169
|
||
|
ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΤΕΙ
|
22.959
|
||
|
ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΩΝ
|
71.761
|
||
|
ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
|
68,35%
|
||
Όσοι δεν περάσουν στην
Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αλλά και αρκετοί που περνούν σε πανεπιστημιακά τμήματα
που δεν είναι της αρεσκείας τους, κατευθύνονται στις χώρες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης ή στο χώρο των εργαστηρίων ελευθέρων σπουδών που συνεργάζονται με
διάφορα ευρωπαϊκά κολέγια.
Ενδεικτικά στην προ μνημονίου
εποχή η ελληνική φοιτητική μετανάστευση στο εξωτερικό, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, για
το 2007 υπολογίστηκε σε 51.138 φοιτητές από τους οποίους 25.000 στη Βρετανία. Ο
αριθμός αυτός άρχισε να μειώνεται στη μνημονιακή εποχή καθώς σύμφωνα με τα
στοιχεία της έκθεσης του ΟΟΣΑ για το 2010 περίπου 34.500 Έλληνες σπούδαζαν στο
εξωτερικό (Η Καθημερινή 2/4/2011).
Σε κάθε περίπτωση η συνολική
ετήσια δαπάνη της φοιτητικής μετανάστευσης στο εξωτερικό υπολογίζεται σε
τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ, τη στιγμή που οι ετήσιες εισροές από την ΕΕ στη χώρα
μας υπολογίζονται περίπου σε 4 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα χιλιάδες πολίτες
υποβάλλουν αίτηση για επιλογή με κλήρωση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Μνημόνιο, τριτοβάθμια εκπαίδευση και ανταγωνιστικότητα
Ως γνωστό κατά το ΔΝΤ, ένα από τα
βασικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι η έλλειψη ανταγωνιστικότητας
την οποία αποδίδει στις δήθεν αυξημένες αποδοχές των Ελλήνων εργαζομένων
προκρίνοντας την «εσωτερική υποτίμηση», δηλαδή τη βίαιη μείωση του βιοτικού επιπέδου των ελλήνων
πολιτών μέσω της μείωσης των μισθών.
Φυσικά το μοντέλο της ενίσχυσης
της ανταγωνιστικότητας μέσω της μείωσης μισθών
ούτε έφερε ούτε και μπορεί να φέρει κανένα θετικό αποτέλεσμα για την
ελληνική οικονομία αφού η ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της
ελληνικής οικονομίας δεν μπορεί να στηριχθεί σε ένα «κοινωνικό dumping».
Ταυτόχρονα η επιλογή της τρόικας
και της κυβέρνησης να μετατρέψουν την Ελλάδα σε ένα εργασιακό Νταχάου με
χαμηλές αποδοχές εργαζομένων και με μια οικονομία η οποία θα στηρίζεται σε
επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας και όχι εντάσεως κεφαλαίου και τεχνολογίας οδηγεί
τη χώρα σε μια μόνιμη υποβάθμιση στον διεθνή και ευρωπαϊκό καταμερισμό εργασίας
και την καταδικάζει σε υπανάπτυξη για τις επόμενες δεκαετίες. Την μετατρέπει σε
μια κινεζοποιημένη ζώνη με χαμηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία η οποία μάταια
βέβαια θα ανταγωνίζεται την Τουρκία τις χώρες της Ασίας και της Λατινικής
Αμερικής σε ένα συνεχές κοινωνικό dumping προκειμένου να μειώσει το κόστος εργασίας.
Αφαίμαξη Εγκεφάλων
Περαιτέρω η μείωση των δημοσίων
δαπανών για εκπαίδευση και κατάρτιση, έρευνα και τεχνολογία έχει οδηγήσει ήδη σε μια μαζική αύξηση της εξαγωγής εγκεφάλων
προς τις χώρες της ΕΕ και τις ΗΠΑ. Έτσι η ελληνική νεολαία στην οποία τόσο το
κράτος όσο και οι ελληνικές οικογένειες έχουν
επενδύσει δισ. ευρώ για να μορφωθούν θα γίνουν βορά των μεγάλων βιομηχανιών της
δύσης που εντελώς ανέξοδα αποκτούν ένα εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό για
το οποίο δεν έχουν επενδύσει σχεδόν τίποτε.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία κατά
την τελευταία τριετία πάνω από 120.000 επιστήμονες εγκατέλειψαν την Ελλάδα (Τα Νέα 9/4/2013) ενώ άλλες 300.000
ετοιμάζονται να πάρουν την άγουσα προς το εξωτερικό (iefimerida
24.4.2013) .
Επομένως η αφαίμαξη εγκεφάλων από
την ελληνική οικονομία, αυτό το σύγχρονο «brain drain» πριμοδοτείται ενσυνείδητα από την τρόικα και την κυβέρνηση
και οδηγεί μετά βεβαιότητας τη χώρα μας στην τρίτη ταχύτητα της ΕΕ.
Για το λόγο αυτό δεν πρέπει να
περάσει η τακτική του Μνημονίου που διαλύει μέσω των δήθεν συγχωνεύσεων την
ελληνική εκπαίδευση. Η κατάργηση σχολείων, γυμνασίων και Λυκείων σε συνδυασμό
με τον Καλλικράτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης και το Σχέδιο Αθηνά φαλκιδεύει όχι
μόνο τα όνειρα της νέας γενιάς αλλά και οποιαδήποτε προοπτική της χώρας για
πέρασμά της στην τεχνολογική αφρόκρεμα της ΕΕ.
Αντίθετα, η ενίσχυση της
ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας πρέπει να στηριχτεί στην ποιότητα
των ελληνικών προϊόντων, στην καινοτομία, στο σχεδιασμό, στην ενσωμάτωση
τεχνολογίας και στην παραγωγή προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον. Η
διαδικασία αυτή προϋποθέτει επενδύσεις πόρων στην εκπαίδευση, στην κατάρτιση,
στην καινοτομία και στην πράσινη ανάπτυξη.
Βασικό λοιπόν εργαλείο για την
ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και την παραγωγική
ανασυγκρότηση της χώρας και των Περιφερειών της αποτελεί το Πανεπιστήμιο και η τριτοβάθμια εκπαίδευση
γενικότερα.
Όμως το Μνημόνιο μειώνει δραστικά
τις δαπάνες για την εκπαίδευση με αποτέλεσμα να υπονομεύει την αναπτυξιακή
πορεία των ελληνικών Περιφερειών.
Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας
της χώρας μέσω της επένδυσης στη γνώση σημαίνει πέραν των άλλων και αύξηση του
αριθμού των Ελλήνων φοιτητών και σπουδαστών. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται
ταυτόχρονα και η υλοποίηση ενός βασικού κοινωνικού δικαιώματος των πολιτών της
χώρας που είναι η παροχή ίσων ευκαιριών για μόρφωση και δουλεία.
Επομένως θεωρούμε επιβεβλημένη
την κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων και να διαμόρφωση ενός σύγχρονου
σχεδίου για την περιφερειακή οργάνωση της ελεύθερης πρόσβασης στην τριτοβάθμια
εκπαίδευση με παράλληλη διατήρηση και περαιτέρω ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα
των ΑΕΙ και ΤΕΙ (Βλ. Νότης Μαριάς Επίκαιρα 26/10/2010 αλλά και το βιβλίο μας Το
Μνημόνιο της Χρεοκοπίας και ο άλλος δρόμος, Αθήνα 2011, σελ. 314-319)
Μνημόνιο και φοιτητική μετανάστευση
Η μέση ελληνική οικογένεια δαπανά
κάθε μήνα τουλάχιστον 800 ευρώ για φροντιστήρια κάθε παιδιού και αυτό διαρκεί
τουλάχιστον σε όλη τη διάρκεια της τριετούς φοίτησης των μαθητών στο Λύκειο.
Αλλά και όσοι περάσουν σε κάποιο
ίδρυμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συνήθως σπουδάζουν μακριά από τη μόνιμη
κατοικία τους με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται σε συνθήκες λιτότητας και Μνημονίου
καθ΄ όλη τη διάρκεια των σπουδών ο οικογενειακός προϋπολογισμός τουλάχιστον
κατά 1.000 ευρώ μηνιαίως για κάθε φοιτητή/τρια. Είναι προφανές ότι με τους πιο
μετριοπαθείς υπολογισμούς η μέση ελληνική οικογένεια δαπανά ανά μαθητή/τρια για
φροντιστήρια περί τα 20.000 ευρώ και περί τα 40.000 ευρώ για φοιτητική μέριμνα
ανά φοιτητή/τρια.
Όπως υποστηρίξαμε ήδη από τις
αρχές του 2008 και επανερχόμαστε σήμερα με το άρθρο μας αυτό θεωρούμε ότι έχουν
ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για την κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων και την
θεσμοθέτηση της ελεύθερης πρόσβασης όλων των αποφοίτων του Λυκείου στην Ανώτατη
Εκπαίδευση.
Μια τέτοια ρύθμιση θα έχει
ευεργετικά αποτελέσματα για την πρωτοβάθμια και κυρίως δευτεροβάθμια εκπαίδευση
καθώς oι μαθητές θα
μπορέσουν να αποκτήσουν ουσιαστικές γνώσεις και δεν θα επικεντρώνονται στην
ανάπτυξη μονόπλευρων δεξιοτήτων για άριστες επιδόσεις στις εξετάσεις.
Τα Γυμνάσια και τα Λύκεια θα
πάψουν να είναι εξεταστικά κέντρα.
Η οικονομική αφαίμαξη της
ελληνικής οικογένειας θα σταματήσει.
Η μετανάστευση στο εξωτερικό
Ελλήνων φοιτητών θα περιοριστεί.
Οι όποιες δαπάνες για τη
φοιτητική μέριμνα που βαρύνουν την ελληνική οικογένεια θα καταναλώνονται στο
εσωτερικό της χώρας και όχι στις άλλες χώρες της ΕΕ.
Περιφερειακή οργάνωση του συστήματος ελεύθερης πρόσβασης στην
τριτοβάθμια εκπαίδευση
Το σύστημα της ελεύθερης
πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση απαιτείται να οργανωθεί σε επίπεδο
Περιφερειών με βάση τους παρακάτω
άξονες:
1.Διατήρηση και περαιτέρω ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα της
ανώτατης εκπαίδευσης σύμφωνα με το άρθρο 16 του Συντάγματος.
2.Διπλασιασμό τουλάχιστον της χρηματοδότησης της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης από τον κρατικό προϋπολογισμό.
3.Ολοκληρωμένος σχεδιασμός προκειμένου κάθε Περιφέρεια να διαθέτει
πλήρως αναπτυγμένα δημόσια τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα,
συμπεριλαμβανομένων των Πολυτεχνείων και των Ιατρικών Σχολών.
4.Η ίδρυση και λειτουργία Ιατρικής Σχολής θα πρέπει να συνδυάζεται
με λειτουργία αντίστοιχου δημόσιου Περιφερειακού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου.
5.Τα ΑΕΙ/ΤΕΙ κάθε Περιφέρειας θα πρέπει να διαθέτουν κάθε χρόνο ίσο
τουλάχιστον αριθμό θέσεων εισακτέων με τους απόφοιτους των Λυκείων της
συγκεκριμένης Περιφέρειας.
6.Εφαρμογή της αρχής της
περιφερειακής προτίμησης σύμφωνα με την οποία οι απόφοιτοι Λυκείων κάθε
Περιφέρειας θα έχουν δικαίωμα πρώτης προτίμησης στις Σχολές των ΑΕΙ/ΤΕΙ της
Περιφέρειάς τους και υπό την προϋπόθεση ότι φοιτούν σε αντίστοιχο Λύκειο της
Περιφέρειας τουλάχιστον επί τριετία προς αποφυγή κατάχρησης της εν λόγω αρχής.
7.Αξιοποίηση της εμπειρίας των άλλων ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων σε
μεθόδους αξιολόγησης των πρωτοετών
φοιτητών προς αντιμετώπιση της αυξημένης ζήτησης σε Σχολές αιχμής.
8.Δωρεάν ενδοπεριφερειακή μετακίνηση των φοιτητών με τα μέσα
μαζικής μεταφοράς προκειμένου να μειωθούν τα κόστη που επωμίζεται η κάθε
οικογένεια για δαπάνες φοιτητικής μέριμνας και εγκατάστασης.
9.Είναι προφανές ότι η λειτουργία των Πανεπιστημίων στην Αττική και
στη Θεσσαλονίκη θα πρέπει να οργανωθεί σε μια αντίστοιχη μητροπολιτική βάση και
να ενισχυθεί με την ίδρυση και νέων Πανεπιστημίων και νέων Πανεπιστημιακών
Νοσοκομείων.
10.Ανακατανομή των υπηρετούντων μελών ΔΕΠ ορθολογικά με βάση την
εντοπιότητα με ταυτόχρονη αύξηση των μελών ΔΕΠ και αντίστοιχη εξάλειψη των
διδασκόντων ΠΔ.407.
